حاتم بن احمد اهدلحاتم بن احمد بن موسی اهدل حسینی در ۷ محرم ۰۱۳ق/ ژوئن ۶۰۴م، می‌زیسته است. وی صوفی و شاعر بود. ۱ - معرفی اجمالیاو از دوران کودکی و جوانی‌ِ او اطلاع چندانی دردست نیست. تنها گفته شده است که وی از یمن به حرمین سفر کرد و مدتی در آن‌جا اقامت گزید، سپس به یمن بازگشت و در المخا ساکن شد. [۱]
نبهانی، یوسف، جامع کرامات الاولیاء، ج۱، ص۸۶، به کوشش ابراهیم عطوه عوض، قاهره، ۳۹۴ق/۹۷۴م.
او در علوم و معارف گوناگون متبحر بود [۲]
زباره، محمد، حاشیه بر البدر الطالع شوکانی، ج۱، ص۵، بیروت، دارالمعرفه.
عیدروسی که شاگرد وی بوده، او را «ابن عربی‌ِ» زمان خویش دانسته، و کرامات بسیاری به او نسبت داده است، همچنین مکاتبات خود با او را - که بعضی از آن‌ها به صورت پرسش و پاسخ است - در کتاب خود نقل کرده است. به نظر عیدروسی حاتم توانسته بوده است میان شریعت و حقیقت سازگاری ایجاد کند و اصول طریقت را به بهترین وجه شرح دهد.یکی از شاگردان حاتم اشعار بر جای مانده از او را در دیوانی گردآورده است، [۶]
زرکلی، خیرالدین، اعلام، ج۱، ص۵۱.
عیدورسی نیز قصیده‌ای در مدح پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از او نقل کرده است. حاتم پس از۷۰ سال زندگی، در المخا از دنیا رفت و در خانه‌اش به خاک سپرده شد.۲ - آثار حاتمآثاری که از حاتم بر جای مانده، این‌هاست: ۱. دیوان یا طوالع الجمال و مطالع الکمال، که نسخه‌های متعددی از آن در کتابخانه‌های مختلف جهان موجود است. [۸]
سید، خطی، ج۱، ص۲۸_۲۹.
[۹]
نقشبندی، مخطوطات الادب فی المتحف العراقی، ج۱، ص۸_۹، کویت، ۴۰۶ق/۹۸۵م.
۲. القصیدة الحاتمیه، که نسخه‌ای از آن در کتابخانه دانشگاه هایدلبرگ وجود دارد. ۳. النصائح، که نسخه‌ای از آن در کتابخانه آصفیه نگاهداری می‌شود. ۴. الموشح، که نسخه‌ای از آن در بانکیپور به شماره ۵۵۱ موجود است. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بنی‌اهدل»، ج۱۲، ص۳۰. |